Anı Nedir - Anı Çeşitleri

Bir kimsenin yaşadığı, gördüğü, içinde bulunduğu olayları, durumları ve yaşantıları anlatan yazı türü. Anı türüne hatıra da denir. Ünlü yazar André Gide’ye göre anı yazmak, “Ölümün elinden bir şey kurtarmaktır.” Yahya Kemal’e göre de “Ömrümüz anılardan oluşmuştur. Ömrü ileriye doğru uzatmak pek elimizde olmadığına göre kendimizi geçmişe verip uzun yaşamalıyız.”

Anılar, yaşananlara, geçmişte olanlara sanatsal, siyasal ve bilimsel açıdan ışık tutması açısından önem taşır. Anılar, edebiyatçılarca yazıldıklarında daha ilgi çekici ve sanatsal yönü güçlü yapıtlar ortaya çıkar.
Anılar sonradan anımsanarak yazılabildiği gibi, olayın yaşandığı gün sıcağı sıcağına da yazılabilir. Çoğu yazar anılarını günlük olarak not eder. Bu biçimde oluşan anılara günce adı verilir. Birçok insanın tuttuğu anı defteri bir tür güncedir.
Anılar, anı portre ve düz anı olmak üzere ikiye ayrılır.
Anı portre, bir yazarın tek bir kişiyle ilgili anılarını yazdığı anı türüdür. Bu anı türünde yazar, kişinin çeşitli yönlerini ele alarak portresini çizer. Onu, ruhsal ve fiziksel açıdan anılar yoluyla tanıtır. Bu türün en iyi örneklerinden birisi Yusuf Ziya Ortaç’ın Portreler adlı anı kitabıdır.
Düz anı, yazarın çeşitli kişiler, dönemler ve olaylarla ilgili anılarını içeren anı türüdür. Muallim Naci’nin Ömer’in Çocukluğu, Aziz Nesin’in Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’i, Fikret Otyam’ın İsmet Paşalı Yıllar’ı düz anı örneklerinden bazılarıdır.
Anı portreyle düz anının farklı yanı; düz anıda, belirli bir döneme ilişkin anıların özellikle belirli bir kişiyi anlatma amacı gütmeksizin anlatılması, anı portredeyse olayların belirli bir kişinin çevresinde anlatılmasıdır.
Edebiyatımızda birçok anı örneği vardır. Ömer Faruk Toprak’ın Gönen Öyküleri adlı kitabında ve Ahmet Rasim’in Falaka adlı kitabında toplanan öyküler çocuklara yönelik anı öyküleridir. Halide Edip Adıvar’ın Türk’ün Ateşle İmtihanı, Falih Rıfkı Atay’ın Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Gençlik ve Edebiyat Anıları, Oktay Akbal’ın Günlerde, Halikarnas Balıkçısı’nın Mavi Sürgün, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu’nun Bir Lise Öğrencisinin Millî Mücadele Anıları anı kitaplarının en iyi örneklerindendir.